Giấc ngủ có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ sơ sinh. Nhiều đứa trẻ ngủ rất dễ dàng nhưng cũng không ít bé ngủ ít, ngủ không sâu giấc và hay quấy khóc đêm. Hãy cùng Sonno bimbi tìm hiểu về các vấn đề liên quan đến giấc ngủ của trẻ sơ sinh nhé!
Trẻ sơ sinh ngủ như thế nào?
Giấc ngủ của trẻ sơ sinh đóng vai trò vô cùng quan trọng
Trẻ mới sinh đến 1 tháng tuổi (trẻ sơ sinh) gần như ngủ suốt ngày đêm, chỉ thức dậy để bú. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể tích dạ dày nhỏ nên mau đói, vì vậy phải thức dậy sau khoảng 2 đến 3 giờ 1 lần để bú. Trẻ sơ sinh cũng chưa phân biệt được ngày đêm nên có những bé sẽ ngủ suốt vào ban ngày và thức giấc nhiều hơn vào ban đêm. Thông thường, trẻ sơ sinh sẽ ngủ tổng cộng khoảng 8 đến 9 giờ vào ban ngày và khoảng 8 giờ vào ban đêm. Thông thường, không cần phải đánh thức trẻ sơ sinh dậy để cho bú nhưng cũng không nên để bé ngủ quá 3 giờ mà không cho bú. Đối với các trường hợp đặc biệt như non tháng, nhẹ cân, trào ngược dạ dày thực quản… có thể sẽ phải cho bú thường xuyên hơn.
Các giai đoạn của một giấc ngủ
Cũng giống như người lớn, giấc ngủ của trẻ nhỏ cũng chia ra nhiều giai đoạn khác nhau. Tùy từng giai đoạn mà trẻ có thể nằm yên hay vẫn có những cử động. Có 2 loại giấc ngủ:
- Giấc ngủ nhanh (REM – rapid eye movement: cử động mắt nhanh): Đây là giấc ngủ nông, trẻ sẽ nằm mơ và mắt sẽ cử động nhanh theo chiều trước sau. Mặc dù trẻ nhỏ ngủ khoảng 16 giờ mỗi ngày, nhưng khoảng phân nửa thời gian là giấc ngủ REM. Tức là bé chỉ ngủ sâu khoảng 8 giờ. Trẻ lớn và người lớn ngủ ít hơn nhưng ngủ REM cũng ít hơn.
- Giấc ngủ chậm (Non-REM – Non- rapid eye movement: không cử động mắt nhanh): Có 4 giai đoạn:
- Giai đoạn 1: buồn ngủ – mí mắt sụp xuống hay có thể chớp liên tục, ngủ gà ngủ gật.
- Giai đoạn 2: ngủ lơ mơ – trẻ có thể vẫn cử động, giật mình, vặn mình.
- Giai đoạn 3: ngủ sâu – trẻ im lặng và không cử động
- Giai đoạn 4: ngủ rất sâu – trẻ im lặng và không cử động
Giấc ngủ của bé sẽ diễn tiến theo chu kỳ, bắt đầu tuần tự từ giai đoạn 1, sau đó chuyển sang giai đoạn 2, giai đoạn 3, giai đoạn 4, rồi quay lại giai đoạn 2, rồi chuyển sang ngủ REM. Trong một giấc ngủ có thể có vài chu kỳ ngủ trên. Trong vài tháng đầu, trẻ có thể thức giấc khi chuyển từ ngủ sâu sang ngủ lơ mơ và có thể khó ngủ trở lại.
Trẻ sơ sinh tỉnh giấc như thế nào?
Trẻ sơ sinh cũng có nhiều kiểu tỉnh giấc khác nhau. Nếu trẻ sơ sinh thức giấc vào cuối của chu kỳ ngủ thì trẻ sẽ bắt đầu giai đoạn tỉnh giấc yên lặng. Trong giai đoạn này, trẻ vẫn yên lặng dù đã tỉnh táo và nhận thức được môi trường xung quanh. Trong giai đoạn tỉnh giấc yên lặng, trẻ có thể nhìn mọi vật hay nhìn chăm chú vào một vật và đáp ứng với âm thanh và động chạm. Giai đoạn này thường sẽ chuyển sang giai đoạn tỉnh giấc hoạt động. Trong giai đoạn này, trẻ cũng chú ý đến mọi tiếng động và hình ảnh nhưng có cử động. Sau giai đoạn này là giai đoạn khóc. Bé cử động nhiều hơn và có thể khóc lớn. Bé có thể bị tăng kích thích trong giai đoạn khóc này. Bạn phải làm bé dịu đi bằng cách ôm bé sát vào người hay quấn bé trong một cái khăn/mền.
Tốt nhất là bạn cho bé bú trước khi bé bước sang giai đoạn khóc. Trong giai đoạn khóc, bé có thể quá “cáu” nên không chịu bú. Đối với trẻ sơ sinh, khóc là dấu hiệu cuối cùng của đói bụng, sau khi bé đã làm một số dấu hiệu như tìm vú, đưa tay vào miệng…
Tại sao trẻ sơ sinh hay khóc đêm?
Hiện tượng trẻ hay khóc đêm là do nguyên nhân gì?
Thông thường, khoảng hơn 8h đến 10h30 đêm, bé có thể ngủ rất sâu và sẽ có 2 lần thức giấc không hoàn toàn ngắn (nghĩa là bé vẫn mơ màng, không tỉnh ngủ hẳn). Từ gần 11h đêm đến khoảng 5h sáng là những giấc ngủ không sâu, đồng thời xuất hiện những cơn mơ, xen lẫn những lần thức dậy ngắn. Từ 5h-6h sáng, bé ngủ sâu trở lại. Việc bé thức dậy trong đêm và quấy khóc là hoàn toàn bình thường. Do đó, các mẹ không nên quá căng thẳng hay lo lắng. Vấn đề lúc này là cần “chiến thuật” để bé ngủ lại sau đó.
Nếu đầu đêm, bé đang ngủ mà giật mình thức dậy, khóc hay la hét thì rất có thể do một nhân tố nào đó bên ngoài tác động khiến bé cảm thấy bất an, hoảng loạn. Ví dụ như: tiếng động nhỏ hay tiếng nói chuyện, tiếng tivi… Việc cần làm của mẹ lúc này đơn giản chỉ là YÊN LẶNG. Vì bé sẽ tự ru mình ngủ lại rất nhanh. Hoặc nếu bé lật người hay đứng lên trên cũi thì mẹ hãy nhẹ nhàng đặt bé nằm lại, không nên bế ẵm, ru hay nói chuyện với bé bởi thực ra lúc này bé vẫn đang ngủ.
Nếu từ giữa đêm đến gần sáng, bé thức dậy khóc thì về cơ bản có 2 nguyên nhân:
Do cảm thấy bất an
Bình thường, khi ru bé ngủ, mẹ có thói quen là: ôm bé, bật cho bé nghe một đoạn nhạc hoặc cho bé ngậm ti giả… Đến khi bé ngủ say, mẹ rời vòng tay ôm, tắt đoạn nhạc… để đặt bé ngủ ngay ngắn trở lại thì nửa đêm giật mình thức giấc, bé thấy mình nằm một mình giữa không gian yên tĩnh, không có nhạc, không có mẹ, không có ti giả… thì bé sẽ cảm thấy bất an và do đó sẽ khóc. Tiếng khóc của bé lúc này có thông điệp “Mẹ ơi, hãy ôm con đi” hoặc “Mẹ ơi, ti giả của con đâu”…
Do thói quen uống sữa/ ăn đêm
Với những trẻ đã quen bú đêm thì việc tỉnh dậy, khóc toáng đòi ăn là tất nhiên. Do đó, để ru ngủ lại những đứa trẻ này, chỉ cần 1 bình sữa là mọi chuyện sẽ ổn. Tuy nhiên, nhiều mẹ cứ nghe tiếng con khóc đêm thì nghĩ rằng bé đói bụng và cho ti sữa là hoàn toàn sai. Với quan niệm này, mẹ vô tình tập cho bé thói quen hễ ban đêm thì ăn và ngủ chỉ là việc xen kẽ giữa các cữ ăn.
Mẹ thông thái luôn hiểu rằng, không nên cho bé ăn khi ngủ, vì cơ thể khi ngủ cần được nghỉ ngơi hoàn toàn. Nếu ngủ mà hệ tiêu hóa vẫn phải làm việc thì sẽ sản sinh ra một số chất ảnh hưởng đến giấc ngủ của bé. Một khi bé ngủ xuyên đêm, bé sẽ biết điều chỉnh ăn nhiều hơn vào các cữ ban ngày.
Tập thói quen ngủ ngoan cho bé
Ngay từ sáu tuần tuổi, bé đã có thể học cách ngủ ngoan. Một số cách hiệu quả giúp bé ngủ ngon mẹ nên lưu ý:
Nhận biết dấu hiệu cho thấy bé buồn ngủ
Từ 6-8 tuần đầu sau sinh, bé không thể thức lâu hơn 2 giờ liên tục. Nếu bạn để bé thức lâu hơn 2 giờ, bé sẽ quá mệt mỏi và lại trở nên khó ngủ.
Vì vậy, bạn nên nhận biết những dấu hiệu buồn ngủ của bé như chớp mắt liên tục, dụi mắt, lim dim, kéo tai, ngáp hay quầng dưới mắt thâm lại. Nếu bạn nhận thấy bé có những dấu hiệu đó thì nên đặt bé vào nôi hay giường.
Tư thế nào đem lại giấc ngủ sâu cho trẻ
- Hãy đặt con bạn nằm ngửa trên tấm nệm vừa vặn, vững chắc trong giường cũi.
- Lấy tất cả gối, chăn bông, đồ chơi nhồi bông và những vận khác ra khỏi giường cũi của trẻ.
- Nếu sử dụng một chăn, hãy đặt con bạn vào giường cũi rồi nhét một cái chăn mỏng quanh nệm giường, chỉ đắp chăn cao đến ngực trẻ.
- Cần chắc là đầu con bạn không bị che phủ trong lúc ngủ.
Việc phân chia giường hoặc cùng ngủ chung với con có thể là điều mạo hiểm đối với trẻ trong những hoàn cảnh nào đó. Vì thế, bạn cần chú ý đến những điều sau:
- Vợ chồng bạn cần suy nghĩ kỹ về việc đặt giường cũi của con gần giường vợ chồng bạn để tiện cho bú và tiếp xúc với nhau.
- Nếu bạn cho con ngủ trong giường của bé, nên cho bé ngủ nằm ngửa, tránh những bề mặt mềm hoặc những vật chung quanh có thể phủ lên người con bạn. Không nên đặt giường của con bạn sát tường hoặc gần sát đồ vật khác trong nhà để tránh bé bị mắc kẹt trong chúng.
- Những người lớn khác, cha mẹ, trẻ con, anh chị em trong nhà không nên ngủ chung giường với trẻ còn ẵm ngửa.
Để ngăn ngừa sự nóng bức quá mức, bạn nên cho con mặc quần áo nhẹ khi ngủ và nhiệt độ phòng cần giữ ở mức thoải mái. Tránh bọc thân thể bé quá kín. Hãy kiểm tra da của con bạn để biết chắc là không nóng khi bạn chạm vào.
Dạy bé phân biệt giữa ngày và đêm
Trẻ mới sinh thường chưa phân biệt được ngày và đêm. Vì thế, nhiều bé sơ sinh thường có thói quen ngủ ngày và thức giấc ban đêm. Bạn có thể tập dần cho bé phân biệt giữa ngày và đêm bắt đầu từ tuần thứ hai.
Ban ngày, khi bé còn thức:
- Chơi với bé càng nhiều càng tốt.
- Nói chuyện và hát cho bé nghe khi cho bú các cữ ban ngày.
- Đảm bảo phòng ngủ nhiều ánh sáng vào ban ngày.
- Không cần “cắt đứt” mọi tiếng ồn thông thường vào ban ngày, như tiếng tivi, radio, máy giặt…
- Nếu đang bú mà bé thiu thiu ngủ thì nhẹ nhàng đánh thức bé dậy.
Ban đêm:
- Giữ yên lặng và nói khẽ khi cho bé bú cữ đêm.
- Giữ phòng tối (có thể để đèn ngủ ánh sáng dịu) và yên tĩnh, không trò chuyện với bé nhiều.
Cần phải dạy bé nhận biết ban đêm là lúc ngủ ngay từ khi bé được hai tuần tuổi, đừng để quá muộn.
Dạy bé tự ngủ
Khi bé đã được 6-8 tuần tuổi, bạn có thể bắt đầu dạy bé tự ngủ. Bạn nên đặt bé vào nôi hay xuống giường khi bé buồn ngủ nhưng vẫn còn thức. Cách bạn dỗ bé ngủ trong 8 tuần đầu sau sinh rất quan trọng. Nếu bạn cho bé nằm võng hay nằm nôi lắc, đu đưa bé, bế rung bé từ 8 tuần đầu thì bé sẽ quen và bé sẽ không thể ngủ nếu không được rung lắc, đu đưa như vậy. Vì vậy, nhiều chuyên gia khuyên không nên đung đưa bé, không cho bé ngậm núm vú giả để dỗ bé ngủ ngay từ sau sinh. Bạn sẽ thiết lập một “thủ tục” trước khi ngủ cho bé như hát ru, nghe nhạc nhẹ, vỗ nhẹ mông, gãi nhẹ đầu… nhưng cần nhớ rằng bạn sẽ phải làm “thủ tục” này mỗi đêm nên bạn cần chọn “thủ tục” nào vừa thích hợp với bé vừa “khả thi” đối với bạn. Bạn có thể bế bé đến khi bé thiu thiu ngủ rồi đặt bé xuống chứ không nên để bé ngủ trên tay mình rồi mới đặt xuống vì sẽ tạo nên thói quen xấu là phải được bế mới ngủ và bé sẽ thức dậy ngay khi bạn đặt bé xuống giường.
